“หนูเป็นผู้หญิง  หนูถูกพระไม่ได้นะ  ออกมาห่าง ๆ”  นั่นเป็นคำสอนที่เด็กผู้หญิงมักได้ยินอยู่เสมอเวลาไปวัดหรือเมื่อผู้ใหญ่พาไปไหว้พระ  ไม่มีใครตระหนักรู้ว่าการสอนเด็กผู้หญิงด้วยคำสอนเช่นนี้จะส่งผลกระทบกับตัวตนของเด็กผู้หญิงอย่างไรบ้าง  ผู้หญิงหลายคนที่เติบโตมากับคำสอนลักษณะนี้ก็ไม่ทันได้ตระหนักรู้ว่านี่เป็นความรุนแรงอย่างหนึ่ง
 

                ที่มาของคำสอน  “ผู้หญิงห้ามถูกพระ”  มาจากวินัยของภิกษุหมวดอาบัติสังฆาทิเสสข้อ ๒ มีใจความว่า  “ภิกษุมีความกำหนัดอยู่  จับต้องกายหญิงต้องสังฆาทิเสส”  วินัยข้อนี้ห้ามพระถูกต้องกายหญิง  มิได้ห้ามผู้หญิงถูกต้องกายพระ แต่เหตุไฉนผู้หญิงจึงถูกสอนให้ห้ามถูกพระตั้งแต่เยาว์วัยเช่นนั้น เด็กผู้หญิงจะเข้าใจคำสอนนี้หรือ ?
 

                เรื่องนี้ส่งผลเป็นปัญหาด้านบุคลิกภาพที่ซับซ้อนต่อเด็กผู้หญิงตามมาตรงที่เด็กผู้หญิงไม่รู้ว่าเหตุใดเธอจึงถูกตัวพระสงฆ์ไม่ได้  ผู้ใหญ่ก็ไม่มีคำอธิบายที่ชัดเจน  ทุกครั้งที่เด็กผู้หญิงถูกบอกว่า  “ห้ามถูกพระ”  ผู้ใหญ่เพียงให้เหตุผลสั้น ๆ แค่ว่า  “เพราะหนูเป็นผู้หญิง  ผู้หญิงถูกพระไม่ได้”  ทำให้เด็กเข้าใจไปเองว่าความเป็นหญิงเป็นสิ่งไม่ดี  ความเป็นหญิงเป็นสิ่งบกพร่อง  เมื่อความเป็นหญิงเป็นสิ่งบกพร่องจึงถูกพระไม่ได้  ดังนั้นการเกิดเป็นเพศหญิงจึงเป็นสิ่งไม่ดี  เมื่อความเป็นหญิงเป็นสิ่งไม่ดีจึงนำไปสู่ความรู้สึกไม่ชอบใจหรือไม่รู้สึกภาคภูมิใจในความเป็นเพศหญิงของตนตามมา
 

                ในที่สุดเมื่อเด็กผู้หญิงโตขึ้นแล้วพบว่าคณะสงฆ์มีการห้ามบวชหญิงให้เป็นภิกษุณีก็เหมือนกับเป็นการตอกย้ำว่าการเกิดเป็นเพศหญิงมีมลทินจึงไม่สมควรแม้แต่จะห่มผ้าเหลืองทั้ง ๆ ที่การบวชภิกษุณีเป็นสิ่งที่พระพุทธเจ้าทรงอนุญาตตั้งแต่พระองค์ยังทรงมีพระชนม์ชีพอยู่นี่จึงถือเป็นความรุนแรงต่อผู้หญิงที่เกิดขึ้นซ้ำ ๆ ในพื้นที่ศาสนาซึ่งไม่น่าจะเกิดขึ้น

 

ภาพจิตกรรมฝาผนังศาลารายรอบพระธาตุดอยสุเทพ จ.เชียงใหม่
แสดงเหตุการณ์พระนางปชาบดีโคตมีนำบริวารสตรีไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าเพื่อทูลขอการอุปบทเป็นภิกษุณี

                คำสอนอคติต่อเพศหญิงที่ตามมาอีกชุดคือคำสอนว่า  “เกิดเป็นหญิงมีกรรม”  ในขณะที่คำสอนในพุทธศาสนาเองก็มีคำสอนที่เชิดชูเพศชายว่าการเกิดเป็นเพศชายเป็นเพศภาวะที่ประเสริฐมีความสมบูรณ์สามารถบวชพระและตอบแทนค่าน้ำนมได้  และยังมีคำสอนที่ว่าด้วยการปฏิบัติตนว่าปฏิบัติตัวอย่างไรจึงจะได้เกิดเป็นเพศชายในชาติต่อไปโดยที่รายละเอียดกลับกลายเป็นว่าให้ผู้หญิงปฏิบัติพัดวีผู้ชายเป็นอย่างดี  ให้ผู้หญิงสยบยอมผู้ชาย  เมื่อนั้นจึงจะได้เกิดเป็นเพศชายสมปรารถนาซึ่งในที่สุดก็เป็นการซ้ำเติมผู้หญิงอยู่ดี
 

                คำสอนถัดมาที่มีอคติต่อเพศหญิงก็คือคำสอนว่า  “ผู้หญิงเป็นมารต่อพรหมจรรย์”  ทั้ง ๆ ที่มารต่อพรหมจรรย์ไม่จำเป็นต้องเป็นเพศหญิงเสมอไป  เพศไหน ๆ ก็สามารถเป็นมารได้เพียงแค่มีจุดประสงค์ร้ายต่อผู้ประพฤติพรหมจรรย์ก็ถือเป็นมารได้หมด
 

                ด้วยกระบวนการคำสอนที่จัดวางผู้หญิงให้มีสถานะต่ำกว่าเพศชายเช่นนี้จึงทำให้ผู้หญิงจำนวนไม่น้อยรู้สึกต่ำต้อยด้อยค่าในตนเองและคิดว่าการเกิดเป็นเพศหญิงมีคุณค่าน้อยเมื่อเทียบกับการเกิดเป็นเพศชายซึ่งมีคุณค่าและความหมายมากกว่าในหลาย ๆ เรื่อง  บ่อยครั้งคำสอนเหล่านี้ได้ทำให้ผู้หญิงรู้สึกแย่ไปกับการเกิดเป็นเพศหญิงของตนเอง  ดังนั้นเพื่อเป็นการเยียวยาความรู้สึกแย่ ๆ ที่เกิดขึ้นผู้หญิงจึงมักจะตั้งจิตอธิษฐานก่อนทำบุญว่า  “เกิดชาติหน้าขอให้ได้เกิดเป็นผู้ชาย”

 

                จะเห็นได้ว่ากระบวนการคำสอนในพุทธศาสนาที่มีต่อผู้หญิงได้จัดวางและหล่อหลอมให้ผู้หญิงรู้สึกรังเกียจและมีอคติกับความเป็นเพศหญิงในตนเองตั้งแต่เยาว์วัย โดยที่ระบบสังคมในโลกฆราวาสก็คอยตอกย้ำคุณค่าของผู้หญิงด้วยค่านิยมลบ ๆ ตามมา เช่น เกิดเป็นหญิงสืบสกุลไม่ได้  ผู้หญิงเป็นผู้นำไมได้  เป็นผู้หญิงไปไหนต้องระมัดระวังตัว  คำพังเพยของไทยก็ไม่เคยยกย่องสนับสนุนผู้หญิงในเชิงบวก เช่น มีลูกสาวเหมือนมีส้วมอยู่หน้าบ้าน  ผู้หญิงข้าวสารผู้ชายข้าวเปลือก  เปรียบเปรยผู้หญิงเป็นข้าวสารหากตกพื้นมีแต่จะเสียหายเอาไปใช้ทำอะไรไม่ได้  เปรียบผู้ชายเหมือนข้าวเปลือกหากไปตกที่ไหนมีแต่จะเจริญงอกงามเป็นต้นกล้า
 

                เมื่อคำสอนและวาทกรรมต่าง ๆ ที่มีต่อผู้หญิงเป็นไปในรูปการณ์เช่นนี้จึงเป็นไปได้ยากที่ผู้หญิงสักคนจะรู้สึกภาคภูมิใจที่เกิดมาเป็นเพศหญิง  อาจจะมีผู้หญิงบางคนมีสติรู้ตัวขึ้นมาว่าคำสอนและวาทกรรมเหล่านี้เป็นอคติที่ทำร้ายผู้หญิง  แต่ถึงอย่างนั้นก็ตามกว่าที่ผู้หญิงคนหนึ่งจะแกะเอาอคติต่าง ๆ ที่มีต่อความเป็นเพศหญิงออกไปจากใจตนเองก็ไม่ใช่เรื่องง่ายนักเพราะคำสอนเหล่านี้ได้ซึมซับอยู่ในจิตวิญญาณของผู้หญิงมาช้านานแล้ว  ไม่มีอะไรจะรุนแรงและเลวร้ายไปกว่าการที่คน ๆ หนึ่งรู้สึกแย่ไปกับเพศภาวะของตนเอง  ซึ่งสิ่งเหล่านี้สังคมพุทธเถรวาทกระทำกับผู้หญิงอย่างแนบเนียนมาตลอด
 

                หากเหลียวมองดูวินัยของพระสงฆ์ในพุทธศาสนานิกายอื่น ๆ เช่น มหายานและวัชรยาน  ต่างมีสิกขาบทเรื่อง “ห้ามภิกษุถูกต้องกายหญิงด้วยความกำหนัด” ซึ่งเป็นสิกขาบทเดียวกันกับเถรวาท  แต่ทั้งมหายานและวัชรยานต่างทำความเข้าใจกับสิกขาบทข้อนี้ในความหมายใหม่ที่แตกต่างออกไปว่ามนุษย์มิได้มีความกำหนัดตลอดเวลา  เช่นเดียวกับพระสงฆ์ก็มิได้มีความกำหนัดตลอดเวลา  ดังนั้นภิกษุจึงไม่จำเป็นต้องถูกกายสตรีด้วยความกำหนัดเสมอไป  ในวัฒนธรรมของพุทธศาสนาสายมหายานและวัชรยานจึงมิได้รู้สึกอ่อนไหวหากภิกษุถูกต้องกายสตรีในชีวิตประจำวัน  อีกทั้งการรับสิ่งของจากสตรีก็ไม่จำเป็นต้องใช้ผ้ารับประเคน
 

                แม้ภิกษุสายเถรวาทในหลาย ๆ ประเทศ เช่น  ศรีลังกา พม่า กัมพูชา เวียดนาม บังคลาเทศ  ต่างก็รับสิ่งของจากมือสตรีโดยตรงซึ่งผิดกับพระสงฆ์ในประเทศไทยต้องใช้ผ้ารับประเคนกับสตรีตลอด  ภิกษุสายเถรวาทบางประเทศ เช่น พม่า  ก็ถูกกายสตรีได้โดยใช้ความเข้าใจชุดเดียวกันกับภิกษุสายมหายานและวัชรยาน  นั่นคือการที่ภิกษุถูกต้องกายหญิงไม่ได้แปลว่าภิกษุมีความกำหนัดเสมอไป

 

                การบวชเป็นสามเณรี-ภิกษุณีทั้งสายมหายานและวัชรยานต่างก็มิได้เป็นเรื่องที่ถูกห้ามหากแต่เป็นสิ่งที่สงฆ์ทั้งนิกายมหายานและวัชรยานต่างยอมรับตามพุทธานุญาตที่มีมานานกว่า ๒,๕๐๐ ปีมาแล้วว่าผู้หญิงก็สามารถบวชเป็นสามเณรี-ภิกษุณีได้  อีกทั้งสงฆ์ในศรีลังกาแม้จะเป็นสายเถรวาทแต่ก็มีความก้าวหน้าเปิดโอกาสให้ผู้หญิงบวชเป็นสามเณรี-ภิกษุณี  จึงถือได้ว่าพุทธศาสนาสายมหายาน  วัชรยาน  และพุทธศาสนาในศรีลังกาต่างมีพื้นที่ให้ผู้หญิงได้เหยียบยืนหรือเข้าถึงพุทธธรรมได้อย่างไม่เป็นปัญหา

 

                ทั้งหมดนี้อาตมาเขียนขึ้นเพื่อให้ทุกท่านได้กลับมาทบทวนอย่างมีสติว่าเราตีความคำสอนทางพุทธศาสนาให้เกิดการทำร้ายเพศหญิงอย่างไรบ้าง   ซึ่งจะว่าไปทั้งหมดนี้จะถือว่าเป็นความรุนแรงจากคำสอนในพุทธศาสนาก็ไม่เชิงนัก  เพราะความรุนแรงที่เกิดต่อผู้หญิงผ่านคำสอนในพุทธศาสนาก็มาจากการตีความคำสอนของพวกเราชาวพุทธที่ไร้เดียงสาต่อมิติของความรุนแรงนั่นเอง   และความรุนแรงหลัก ๆ ก็มาจากการตีความคำสอนโดยคณะสงฆ์ซึ่งเป็นผู้มีอำนาจในการตีความคำสอนแบบเบ็ดเสร็จเพราะเป็นเพศชายจึงมีอำนาจในการตีความคำสอนอย่างไรก็ได้  ถ้าคำสอนทำให้คนรู้สึกรังเกียจและมีอคติกับตัวเองได้ขนาดนี้ก็ควรมีการตีความคำสอนเสียใหม่

 

                อาตมาผู้เขียนมิได้มีทางออกสำเร็จรูปเพราะไม่เคยเชื่อว่าปัญหาพุทธศาสนาในบ้านเราจะใช้ได้กับทางออกที่สำเร็จรูป  แต่อาตมาเชื่อเรื่องการมีโยนิโสมนสิการ  การคิดอย่างแยบคาย  การใคร่ครวญอย่างลึกซึ้ง  อาตมาเชื่อว่าหากชาวพุทธทั้งนักบวชและฆราวาสได้อ่านบทความนี้แล้วใช้วิจารณญาณใคร่ครวญอย่างลึกซึ้งก็จะพบทางออกว่าเราควรจะจัดการอย่างไรกับการตีความคำสอนผิด ๆ ที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนานจนกลายเป็นความรุนแรงต่อผู้หญิงเช่นนี้

               

                เมื่อท่านค้นพบทางออกเมื่อไร เมื่อนั้นผู้หญิงก็ได้รับการปลดปล่อยจากความรุนแรงทันที